Joan Crawford was glamour met schuurpapier. Een vrouw die zichzelf opnieuw uitvond telkens wanneer Hollywood haar afschreef. Ze sleet hakken op de dansvloer van de jaren twintig, werd koningin van het melodrama in de jaren dertig, vocht zich los uit de studio-molen in de jaren veertig en omarmde later de griezelige glans van camp en horror.
Hier zijn tien shockerende weetjes die laten zien waarom Joan Crawford nog altijd fluistert in het collectieve geheugen.
1. Ze werd niet als Joan geboren
Ze kwam ter wereld als Lucille Fay LeSueur. Studio MGM vond die naam te ruw en lanceerde een wedstrijd onder bioscoopbezoekers om een nieuwe te kiezen. Het werd Joan Crawford, tot haar eigen ergernis, want het klonk haar naar verluidt als kraanwater in de oren. Toch maakte ze van die naam een merk dat decennia overeind bleef.
Ze rommelde later aan haar geboortedatum om jonger te lijken dan ze was. Niet uit ijdelheid alleen, maar omdat de loopband van Hollywood onbarmhartig draaide voor vrouwen die ouder werden.
2. Van hotelmeisje tot flapper-ster
Haar jeugd was armoedig en onrustig. Ze werkte in hotels en op dansvloeren voordat ze via revues en Broadway bij de film belandde. In de stomme film en het vroege geluidstijdperk werd ze hét gezicht van de flapper: energiek, ambitieus, modern. Ze danste niet alleen, ze joeg op status. Die honger bleef haar hele leven voelbaar.
Die dansachtergrond bepaalde haar spel. Elke beweging was bewust. Ze wist hoe ze een trap af moest komen zodat de jurk leefde, hoe ze een sigaret moest vasthouden zodat een stilte zwaarder woog, hoe ze haar schouders moest zetten zodat een hele scène kantelde.
3. Het icoon van de winnende jurk
Met Letty Lynton maakte ze een modestatement. De beroemde witte jurk met gigantische pofmouwen werd massaal gekopieerd in warenhuizen. De film is door rechtenkwesties vrijwel onzichtbaar, de jurk leeft voort. Crawford begreep als geen ander dat imago niet alleen in close-ups schuilt, maar in contouren, stoffen en silhouetten die het publiek na wil doen.
4. Ze vocht zich los van MGM
Toen de rollen begonnen te verschralen, weigerde ze de voorspelbare neergang. Ze verliet MGM, nam risico en koos voor het soort script dat haar opnieuw kon definiëren. Dat werd Mildred Pierce. Een moeder die een imperium uit de grond stampt en daarvoor een prijs betaalt. Crawford won er haar Oscar mee. Niet als ingenue, maar als vrouw die de kostprijs van ambitie kent.
Met Mildred Pierce bewees ze dat het publiek haar niet alleen wilde als decor van glitter, maar als motor van drama. Ze maakte van een studio-cliché een carrière-renaissance.
5. De vriendschap en vete met Bette Davis
De rivaliteit met Bette Davis is legendarisch. Samen in What Ever Happened to Baby Jane? leverden ze een venijnig duel dat vonken trok. Op de set was het kil. In de zalen warmde het publiek zich aan de spanning. De film werd een hit en reanimeerde beiden.
Later saboteerde Crawford naar verluidt Davis’ Oscar-campagne door zelf op het podium te verschijnen om namens een ander de prijs te aanvaarden. Giftig, briljant, onsterfelijk showbiz.
6. Mommie Dearest en de draadklerenhanger
Dochter Christina publiceerde Mommie Dearest, een boek vol beschuldigingen van emotionele en fysieke mishandeling. Het beeld van Crawford als tirannieke moeder vrat zich in het geheugen. Feiten, overdrijving en sensatie raakten verstrengeld. De schade was blijvend.
Wat je positie ook is in dat debat, één ding is duidelijk. Crawford wilde absolute orde in een wereld die haar telkens dreigde uit te spuwen. In huis betekende dat regels die harder klonken dan de buitenwereld verdroeg. Het leverde een legende op die schaduwen werpt over haar werk, maar het werk zelf niet uitwist.
7. Mevrouw Pepsi
Haar huwelijk met PepsiCo-topman Alfred Steele maakte haar tot ongekroonde merkambassadeur. Na zijn overlijden nam ze plaats in de raad van bestuur en reisde ze stad en land af om Pepsi te promoten. Als een filmster met een attachékoffer. Toen ze later werd weggestemd, liet ze zachte wraak zien door in films steevast Pepsi zichtbaar te houden wanneer het kon.
Het toont hoe zakelijk ze dacht. Crawford was niet alleen actrice. Ze was executive, gezicht en strateeg. Glamour als corporate tool, corporate macht als overlevingsstrategie.
8. De diva van discipline
Geen tegenspeler durfde ongeprepareerd de set op als zij er was. Script gemarkeerd, licht getest, lenshoogte besproken. Ze schreef bedankbriefjes aan crewleden, verscheen stipt en was genadeloos voor wie slordig werkte, inclusief zichzelf. Die ijzeren discipline hield haar scherp in fases waarin Hollywood haar liever had uitgezwaaid.
In close-ups gebruikte ze microbewegingen. Een trilling in de kaak, een fractie van een zucht, een ooghoek die één millimeter glijdt. Dat is het ambacht dat jonge acteurs nog steeds bestuderen wanneer ze begrijpen hoe film dichterbij komt dan toneel.
9. Camp, horror en laat werk dat blijft hangen
Toen de grote studio’s afscheid namen, omarmde ze thrillers en horror. Straight-Jacket, Berserk en televisiewerk gaven haar een nieuw publiek. Sommigen lachten, anderen juichten. Crawford wist dat stijlperiodes veranderen en dat overleven betekent dat je nieuwe taal leert spreken. Ze koos voor grotere gebaren, scherpere blikken, nog strakkere kadrering. Het is precies die late fase die haar tot cultfiguur maakte.
Ironie doet vaak lacherig over dat werk. Kijk nauwkeuriger en je ziet een vakvrouw die het frame leest als een schaakbord. Camp kan ook competentie zijn die met knipoog wordt ingezet.
10. Testament van controle
Toen ze in 1977 stierf, liet ze in haar testament twee kinderen vrijwel buitenspel en twee anderen wel erkend achter. Ruw, hard, consequent met haar levensfilosofie. Ze schreef haar verhaal tot het einde zelf. Geen halfzachte erfenis, maar een standpunt. Ze was nooit bereid om toeval de pen te geven.
Dat maakt haar nalatenschap dubbel. Er is de schaduw van familiedrama en er is het licht van een carrière die telkens opnieuw ontbrandde. De waarheid ligt tussen herinnering en film in. Wat blijft, zijn scènes die knetteren en silhouetten die je meteen herkent.
Joan Crawford: porselein met randen
Ze verhief discipline tot kunst, maakte van imago een wapen en van tegenslag brandstof. Joan Crawford was niet de makkelijkste ster. Ze was wel een van de meest consequente. Wie haar films ziet, ziet meer dan een gezicht. Je ziet een wil die zich een weg baant door elke scène. Hard, glamoureus, onverzettelijk. En nog altijd onuitwisbaar.
